+0 به یه ن
در این ویدئو دکتر محدثی با شخصی به نام ابراهیم صحافی (من ایشان را نمی شناسم و نمی دانم تحصیلاتش چیست. صفحه ویکی پدیا هم از او ندیدم) درمورد دکتر سید جواد سید طباطبایی مناظره می کند. دکتر محدثی، به نقد صریح دکتر سید طباطبایی می پردازد. خیلی کم اتفاق می افتد که من با جمله جمله یک نفر در مناظره ای موافق باشم. اما در اینجا-تا جایی که به خاطر می آورم- با جمله جمله دکتر محدثی موافقم. کامنت های زیر ویدئو را خواندم و دیدم که اغلب نظر دهنده ها این طور برداشت کرده اند که آقای صحافی خیلی فاضل تر از دکتر محدثی است. احتمالا درصد عمده ای از آن نظردهنده ها جزو مریدان سید طباطبایی بوده اند. اما با شناختی که از مردم ایران دارم عموما حتی اگر پیش داوری نداشته باشند با شنیدن این مناظره به همان نتیجه خواهند رسید که آن نظردهنده ها ابراز کرده اند! به دو دلیل بسیار مهم: ۱) لحن و آوای صحبت این دو نفر. آقای صحافی با طمانینه و شمرده و رسا صحبت می کند. مردم ما این را نشانه فضل می دانند و تا چنین لحنی را می شنوند اغلب بدون توجه به محتوا گمان می کنند گوینده فردی بسیار فاضل و داناست. در مقابل آقای محدثی تودماغی صحبت می کند. مردم این را نمی پسندند. این راهم اضافه کنم که آقای صحافی، ته لهجه تورکی دارد. در واقع آهنگ کلامش تورکی است. من به دانشجویانم می گویم که اگر شمرده و با طمانینه و رسا صحبت کنید به عنوان یک معلم یا یک سخنران، لهجه شما نه تنها نقطه ضعف شما نخواهد بود بلکه نقطه قوت شما خواهد بود. این را هم به دانشجویان تورکم- وقتی به فارسی صحبت می کنند- می گویم و هم زمانی که دانشجویان -اعم بر فارس و تورک به انگلیسی سخن می گویند. تاکید می کنم که اگر جویده سخن بگویید لهجه شما مزید بر علت خواهد بود که شنونده را پس زند. برای یک معلم یا سخنران یا در مناظره این لحن و پرهیز از جویده جویده سخن گفتن خیلی مهم هست. بسته به میزان هوش و دقت مخاطب می تواند حتی از محتوا هم مهمتر باشد.البته هرچه مخاطب با هوش تر و بادقت تر باشد به محتوا بیشتر از لحن توجه می کند اما حتی برای باهوش ترین و بادقت ترین مخاطب ها، باز هم لحن و شمردگی و رسایی کلام اهمیت خود را از دست نمی دهد. ۲) محتوای صحبت های دکتر محدثی، نقد علمی مبتنی بر متدلوژی علمی است. عموم مردم حوصله آن را ندارند. دوست دارند یکی برایشان بیاید بگوید که درست، چنین هست و تو هم قبول کن و زیاد پاپیچ نشو. آقای صحافی این انتظار را به خوبی برآورده می کند.
در نوشته بعدی ام، به محتوای حرف آقای صحافی خواهیم پرداخت و نقدی از منظر دیگر بر آن مطرح خواهیم ساخت. نقدی علاوه بر نقد های بجای فراوان که آقای محدثی مطرح نمود.
------------
تا جایی که من برداشت کردم در مناظره بین آقای محدثی و آقای صحافی، لب حرف آقای صحافی آن هست که برخلاف برداشت جامعه، رکن و هدف پروژه طباطبایی بسط ایرانشهری گری نبوده است! بلکه دغدغه او ورود ایران به مدرنیته بوده است. معتقد بوده که مدرنیته و اندیشه مدرن را نمی توان مثل یک کالا وارد کرد بلکه باید بومی سازی کرد (البته کلمه بومی سازی را به کار نمی برد و شاید اگر متن مرا بخواند بگوید منظورمن این نبود). برای بومی سازی (یا هرچه که برداشت آقای صحافی است) باید سنت را شناخت. برای همین طباطبایی رفته سراغ ایده ایرانشهری تا سنت را بشناسد و بعد مدرنش کند. وقتی آقای محدثی می پرسد «سنت» از نظر شما و طباطبایی چیست. جوابی می دهد با این مضمون که همه آن چه که داریم. بسیار خوب حالا من دو تا نکته دارم:
۱) مگه نمی گید که سنت همه آن چه که داریم هست و باید ابتدا آن را خوب بشناسیم. مگه زبان و ادبیات و تاریخ و فرهنگ و آیین های تورکی جزو همین سنت نیست؟ دست کم سه چهار نسل گذشته هم سید طباطبایی و هم صحافی هم که تورک بوده اند. مادر و مادربزرگشان که برایشان به تورکی لالایی خوانده اند و قصه گفته اند. بچه که بوده اند نمی گفتند «بچه ها برویم «قایم موشک» (یا «قایم باشک») بازی کنیم»، می گفتند «گداخ گیزلن پانج اوینییاخ». خودشان هم که اعتراف می کنند برای حدود ۹۰۰ سال فرمانروایان این سرزمین ترک تبار بوده اند. چه طور این ۹۰۰ سال فرمانروایی تورکان به اضافه ۳۰۰-۴۰۰ سال فرمانروایی عرب ها تاثیری بر سنت نذاشته؟! سنت فقط مال پیش از ۱۴۰۰ سال قبل هست!؟ اگر می خواهند مدرنیته را بر فرهنگ و سنت این سرزمین سوار کنند و لازمه این کار را شناخت دقیق تر سنت می دانند پس نباید این همه با فرهنگ و زبان تورکی عناد کنند و آن را انکار نمایند و از دایره شناخت بیرون گذارند. اگر این کار را بکنند پروژه تجدد شان با سر به زمین خواهد خورد. کما این که با سر به زمین خورده! می دانید در میان دهه هشتادی ها و هفتادی های تبریز اردبیل مراغه اورمیه میانه زنجان چه قدر استعداد ریخته؟ این استعداد ها می توانند ورود مدرنیته را به ایران تسهیل کنند. چنان که روزی امثال حسن رشدیه یا معجز شبستری یا مستشارالدوله یا میرزا جلیل چنین کردند. اما وقتی این همه به زبان مادری شان می تازید از شماها بیزار می شوند. اگر هم از نفوذ منفی خود برای سد کردن راه آنها سو استفاده کنید کشور از پتانسیل آنها محروم می شود. در گذشته های دور و از یاد رفته به زور دنبال هویت ایرانی می گردند و می خواهند به زور به ایران امروز و دنیای امروز بچسپانند. اما این همه پتانسیل موجود در ایران امروز را تحقیر می نمایند و می خواهند تخریب کنند.
۲) آن مسئله و دغدغه مدرنیته غربی و ورود آن به ایران بحث ۱۵-۲۰ سال پیش بود. الان چین نوینی در دنیا ظهور کرده که همه معادلات را به هم ریخته. ده پانزده سالی است که دارند در خود آمریکا هم به بچه هاشون چینی یاد می دهند. فقط اقتصاد چین نیست که پیشرفت کرده. مقالات علمی شان هم در ۱۰ سال اخیر هم رشد سهمگین کیفی و هم رشد سهمگین کمی داشته. آن قدر در علم سرمایه گذاری کرده اند که فرهنگ پژوهشی خودشان را دارند کم کم غالب می کنند. آزمایشگاه های مهم و تاثیرگذار می سازند. پول می ریزند و آزمایشگر و تئوریست جذب می کنند. در پاپ کالچر هم دارند دنیا را می گیرند. فعلا کره جنوبی در پاپ کالچر دل های جوانان ما را ربوده. فردا پس فردا بند های چینی چنین خواهند کرد. دنیای امروز با دنیای غرب-محوری که آقای سید طباطبایی و آقای صحافی می شناختند و برای مسایلش راه حل می دادند فرق کرده. راه حل هایشان به درد دنیای ۲۰ سال پیش هم نمی خورد چه برسد به درد دنیای امروز که شرق و فرهنگ شرقی دنیا را متحول کرده.
۳) جدال بین تجدد و سنت هم باز مال نسل های قبل هست. حتی ما دهه پنجاهی ها هم- تا وقتی که به خودمان واگذار می شد و بزرگترها به ما گیر نمی دادند (که اغلب گیر می دادند!!!)- خیلی درگیر این تضاد نبودیم. مسئله برایمان حل شده بود. مشکلی نداشتیم. نسل های قبلی- به خصوص دو گروه به ظاهر متضاد ایرانیان تیپ لس آنجلسی و گروه تندروان اسلامگرا- خیلی درگیر این تضاد بودند و هستند اما برای ما کمابیش حل شده بود. نسل زِد که دیگه اصلا از این نوع تضاد ها ندارد که آقای سید طباطبایی و یا آقای صحافی را لازم داشته باشد به صورت یک منجی وارد عمل شوند و تضاد را برایشان حل کنند! از همان کودکی با فرهنگ جهانی هم آشنا می شوند با فرهنگ محلی شان هم آشنا می شوند، از طرف خانواده آزادی آن را دارند که سنت ها و فرهنگ های مورد پسند خود را برگیرند یا حتی خود برسازند. مشکلی از این جهت ندارند که در عقاید سید طباطبایی به دنبال راه حل باشند.
۴) اگر این قدراندیشه های طباطبایی برای امروز ما نامربوط هست پس چرا باز درباره اش مناظره گوش می کنم و می نویسم؟ برای این که طرفدارانشان موی دماغ ما می شوند و سر راه این که ما از پتانسیل های موجود در بخش هایی از فرهنگ بومی خود (به خصوص بخش تورکی فرهنگ مان) بهره ببریم سنگ می اندازند.می خواهم ببینم حرف حسابشان چیه؟
------------
ر مناظره بین آقای محدثی و آقای صحافی، آقای صحافی پروژه طباطبایی (و تلویحا) پروژه خود را تبیین مدرنیته برای ایران و ایرانیان می داند. با یک لحن معلم وار و از موضع بالا هم تاکید می کند منظورش «مدرنیزاسیون» نیست بلکه منظورش «مدرنیته» است. انصافا در بقیه بحث آقای صحافی می کوشد و موفق هم می شود که لحن خود را فروتنانه نگاه دارد. برای همین هم به دل مخاطبان می نشیند. اما وقتی تاکید بر تفاوت «مدرنیته» و «مدرنیزاسیون» می کند بدجوری لحن «ما از شما بهتران این تفاوت ها را می فهمیم اما شما نمی فهمید» می گیرد. بگذریم! اما از بقیه صحبت او پیداست که آقای صحافی جنس علم مدرن را نمی شناسد. نمی توان دم از مدرنیته زد اما علم مدرن را نشناخت. علم مدرن از ستون های اصلی مدرنیته است (اگر نگوییم اصل مدرنیته هست). علم مدرن هم ستون مدرنیته هست و هم کالا های جلوه گر در مدرنیزاسیون بدون علم مدرن که به تکنولوژی مدرن انجامید نمی تواند ساخته شود.
چرا عرض می کنم که علم مدرن را نمی شناسد!؟ جا به جا از صحبت ها مشخص است. محدثی می پرسد طباطبایی بر اساس کدام شواهد علمی ومشاهداتی فلان ادعا را در مورد تمدن ایران نموده؟!. صحافی با لحنی که انگار دیگر نمی توان چون و چرایی در آن وارد آورد می گوید همین ادعا را هگل را هم مطرح کرده. چنان اسم هگل را می آورد که شنونده گمان می کند به شیوه مسجد و منبر باید صلوات بفرستد! در علم مدرن نقل قول از بزرگان، جای شواهد علمی را نمی تواند بگیرد. در علم و حکمت پیشا مدرن بود که نقل قول از ارسطو یا افلاطون و یا متون دینی حجتیت داشت. در علم مدرن، چنین چیزی نداریم!
در جای دیگر صحافی دانشگاه های ایران را به کل زیر سئوال می برد و برای تاکید هم دانشگاه صنعتی شریف را بی ثمر معرفی می کند و سپس ادعا می کند که به جز دکتر صدیقی، ایران هیچ جامعه شناسی مطرحی نداشته که کاری ارزشمند انجام دهد!!!! درمورد دانشگاه صنعتی شریف و دیگر دانشگاه های معتبر کشور که اصلا صلاحیت اظهار نظر ندارد و کاملا مثل عوامی که آنها را به این دانشگاه ها راه نمی دهند اظهار نظر می کند. ارزیابی عملکرد این موسسه علمی مانند دانشگاه شریف خود معیارها و سازوکارهای علمی مخصوص خود را دارد. بحثش اینجا نیست. البته که دانشگاه صنعتی شریف می توانست بهتر عمل کند و حتی با شرایط موجود بهتر و پرثمرتر باشد. اما در مجموع نمره قبولی می گیرد. سایر دانشگاه های خوشنام ایران هم همین طور. اگر می بینید علی رغم وجود چنین دانشگاه هایی در کشور، کشور ما صنعتی و پیشرفته نشده به خاطر دلایل دیگر هست که خارج از بحث کنونی ماست و بیشتر به مبحث مبارزه با فساد و دموکراسی توسعه گرا و ارتباط با دنیا مربوط هست.
اما در مورد ادعای او در مورد جامعه شناسی در ایران! اولا این آقای طباطبایی و به پیروی از او آقای صحافی- از قرار معلوم وقتی اطلاع نداشته باشند - ادعا می کنند وجود ندارد. طباطبایی ادعا می کرد ادبیات تورکی جز منظومه حیدربابا هیچ ندارد!! خیلی ادعای گنده و در عین حال غلطی است که تنها از نادانی گوینده می تواند ناشی شود. خیلی ها قبلا جواب این ادعای گزاف و مسخره را داده اند. مردم کوچه و بازار هم می فهمند و قبول می کنند که اگر خود از مقاله ای یا کتابی اطلاع نداشته باشند به معنای نبود آن نیست. انتظار می رود دو نفر فیلسوف هم درک کنند و قبول داشته باشند که ندانستن به معنای عدم وجود چیزی نیست! اما گاه غرور کاذب و فرهنگ کیش شخصیت چشم عقل فیلسوفان ایرانی را چنان کور می کند که گمان می کنند که اگر آنها با آن همه فضل و دانش از مقاله ای یا کتابی یا شعری خبر نداشته باشند چنین مقاله ای یا کتابی یا شعری از بیخ وجود ندارد!!!!
به هر حال بر خلاف ادعای گزاف صحافی هم پیش از انقلاب و هم در چند دهه اخیر مقالات جامعه شناسی بسیار ارزشمندی در مباحث گوناگون در ایران چاپ شده و می شود. مباحث کلیدی و مهمی را با معیار های علمی کنکاش کرده اند و به نتایج جالب و گاه غیر بدیهی رسیده اند. این که صحافی آنها را انکار می کند یک مقدار به کم مطالعه بودن او بر می گردد. یک مقدار هم باز به این بر می گردد که علم مدرن را نمی شناسد. خیال می کند مقاله درخور توجه باید در مورد کل جهان-یا دست کم ایران- گنده گویی ای نماید! شبیه همان چه که طباطبایی می کرد! حال آن که علم مدرن فروکاست گرایانه است. ما -محققان دوران مدرن و پسا مدرن- چه پژوهشگر فیزیک باشیم چه پژوهشگر علوم انسانی- مسئله مشخصی را می گیریم آن را هم به مسئله های کوچکتر تجزیه می کنیم (فرو می کاهیم) و بعد به هرکدام از این زیر مسئله ها با دقت زیاد و با جمع آوری داده و شواهد علمی می پردازیم. مثلا خانم مهتا بذرافکن پژوهش هایی دارد در مورد اثر خشکسالی بر زندگی جنسی زنان روستایی در استان فارس. آن را هم تجزیه کرده به چند مسئله کوچتر مثل سن ازدواج، طلاق و.... برای هرکدام داده جمع کرده. احتمالا یکی با تصورات پیشا مدرن مثل صحافی اصلا دون شان خود می داند چنین مقالاتی را که روی این مسایل ریز می شود بخواند. به گمان او علم آن هست که از هگل نقل قول کنیم و فاضل بنماییم! یک جامعه شناس نظیر جامعه شناسان ایرانی در دنیای امروز را «ریزتر» از آن می بیند که مقالات شان را ببیند به خصوص اگر بلد نباشد از هگل نقل قول کند!!
نکته اینجاست که حتی فلسفه هم به سمت فروکاست گرایی گرایش پیدا کرده. فلسفه مدرن دیگه اونی نیست که در مکتب جواد طباطبایی یا صحافی و یا امثال آنها که کیش شخصیت را فلسفیدن می دانند بیاموزیم. اگر به فلسفه علاقه مندید خود را گرفتار کیش شخصیت هیچ کدام از این مدعیان نکنید. پژوهشگاه دانش های بنیادی، یک پژوهشکده فلسفه تحلیلی هم دارد که لینکش را پایین می گذارم. بررسی هایی که یکی از همکاران در این پژوهشکده داشت نشان داده که بیش از ۷۰ درصد مقالات فلسفه از ایران که در مجلات معتبر بین المللی چاپ می شوند از همین پژوهشکده فلسفه پژوهشگاه ما هستند.این نشان می دهد چه قدر فلسفه در ایران – علی رغم غرور و ادعاهای کیش های شخصیت آن-فقیر هست. بنا به شهادت داده های چاپ مقاله، آن چه فقیر هست فلسفه در ایران هست نه دانشگاه صنعتی شریف و یا جامعه شناسی در ایران (برخلاف آن چه که صحافی می گفت!) خلاصه این که اگر به فلسفه علاقه مندید به همین پژوهشکده فلسفه سر بزنید و راهنمایی بگیرید. نروید ساغ کسانی که دنبال مرید برای جمع های کیش شخصیت هستند و مغز مریدان را می پوسانند و افق دیدشان را در حد نقل قول از فلاسفه قرون گذشته محدود نگاه می دارند!
اشتراک و ارسال مطلب به:
فیس بوک
تویتر
گوگل