مینجیق

می دانیم که در این منطقه بسی از پیش از کوروش تمدن های پیشرفته ای بوده اند مثل تمدنی که در تپه های حسنلو در نزدیک نقده در آذربایجان غربی بوده، یا شهر سوخته یا ....

اما بذارید از کوروش بگویم که مورد علاقه ویژه باستانگراهاست.  وجود و کارهای کوروش در منابع مختلف بابلی، یهودی و یونانی ثبت شده است. مورخان عصر مدرن با دقت بسیار بالایی این منابع رامی خوانند. البته نیک می دانند که بخش  بزرگی از نوشته های پیشینیان توام با اغراق و افسانه است. خیلی از این متون هم -مثل امروز- پروپاگاندایی است که با مقاصد سیاسی نوشته شده. تاریخدانان مدرن-درست شبیه ما فیزیکدانان- متد های علمی دقیقی برای استخراج حقیقت از میان منابع و مستندات مخدوش دارند. هر ادعایی  را که در این متون شده، راست آزمایی می کنند. گاهی با محاسبه ریاضی برای یافتن تناقص در اطلاعات، گاه با مدلسازی یا آزمایش، گاه با گشتن دنبال لوازم به جا مانده و بررسی تکنولوژی های موجود در آن زمان. تکنولوژی روز هم در این نوع راستی آزمایی ها بسیار کمک شان می کنند.

بعد از این بررسی های دقیق نشان داده اند که واقعا چنین شخصی به نام کوروش بوده که در فلان تاریخ بابل را فتح کرده و سپس اقوام تحت انقیاد بابلیان را آزاد نهاده. سندی هم که موسوم به استوانه کوروش هست یافته اند که حقوقی را به اقوام آزاد شده  در این واقعه مهم قایل شده بر شمارده.

تاریخدانان  عصر مدرن با روش های علمی شان به این نتایج رسیده اند. مهم نیست که فلان متن قدیمی چه افسانه پردازی ای کرده یا پان ایرانیست ها یا باستانگرایان امروزی چه آسمون-ریسمونی می بافند. اما مهم هست که تاریخدانان عصر مدرن که با متدلوژی علمی در قضیه کنکاش کرده اند چه می گویند.

پس چنین فردی بوده که در ۷ آبان بابل فتح کرده و وقایع نگاران بابلی آن را دقیق ثبت نموده اند. ۷ آبان  (روز کوروش) تولد کوروش نیست. تولد یک کودک- ولو  این که نوه دختری یک پادشاه ماد باشد- آن قدر مهم نیست که به این دقت در تاریخ ثبت شود. (مادر کوروش، ماندانا، یک شاهزاده خانم مادی بوده.)  اما فتح ابرقدرتی چون بابل بسیار واقعه مهمی هست. تمدن پیشرفته ای چون بابل وقایع نگارانی داشته که رویداد های مهم را ثبت می نمودند.

و چه رویدادی مهم تراز این؟! 

این هم ثابت شده که بعد از ورود در بابل کشتار نکرده و آزادی هایی به اقوام ساکن در آنجا داده. خیلی این حرکت ارزشمند هست.  بسیاری از فاتحان بعد از فتح شهری حمام خون راه می اندازند. مثلا چند روز پیش هم اشاره کردم که سرداران صلیبی اروپایی چه کشتارهایی در استانبول (زمانی که مرکز مسیحیان ارتوکدس بود) انجام دادند. همان طور صلیبیون فرانسوی و انگلیسی  در اورشلیم به قتل عام مسلمانان پرداخته بودند. (اما صلاح الدین ایوبی بعد از بازپش گرفتن اورشلیم مثل کوروش به همه امان داد و کشتار نکرد.)

عملکرد کوروش در آن مقطع درخشان بوده. البته شاید بعد ها سلطنت فردی اش طولانی شده کم کم خودکامه تر شده باشد. این تغییر تدریجی دیکتاتور دلسوز به دیکتاتور خودکامه از ویژگی های ذاتی حکومت نامشروط فردی است!

به هرحال، کوروش و استوانه اش در دنیا شناخته شده است. دیپلماسی ما می تواند از این موضوع -و نیز پناه دادن یهودیان به هنگام جنگ جهانی دوم- استفاده تبلیغاتی و سیاسی کند . از تخت جمشید و پاسارگاد می شه برای جلب توریست بهره برد.

البته در کنار آن باید به آثار باستانی دیگر هم رسیدگی کرد. متاسفانه به تخت سلیمان در آذربایجان غربی ، یا شهر یری در استان اردبیل یا قلعه ضحاک در آذربایجان شرقی یا ... اصلا نمی رسند. اونها هم خیلی ارزشمند هستند.

الان روستاهای تکاب که نزدیک تخت سلیمان هستند خیلی مشکلات اقتصادی دارند. بهره برداری غیر اصولی از معادن هم برایشان مشکلات سلامت و محیط زیستی  و اقتصادی فراوان به وجود آورده و باعث تلف شدن دام هایشان گشته. اگر  دولت به تخت سلیمان برسد  با جذب توریست اون منطقه به لحاظ اقتصادی رو می آد.