+0 به یه ن
می خواهم به برخی بلاها که حکمرانی مرکز گرا با بهره برداری غیر اصولی از معادن و منابع بر سر محیط زیست آذربایجان و به تبع آن بر سر سلامت و معیشت مردم روستاها و شهرهای این منطقه می رسد مطلبی بنویسم. هروقت کسی چنین موضوعی را مطرح می سازد راستگراهای افراطی و مرکزگراهای افراطی -حتی اگر خود به شدت حتی بیشتر ازما منتقد حکمرانی فعلی باشند- با شدتی حتی بیشتر از مسئولان سعی در ساکت کردن (در واقع خفه کردن) گوینده می نمایند. با ادبیاتی حتی فاشیستی تر از آنان که از این وضعیت مستقیم سود می کنند و خواهان ادامه وضع موجودند! این مرکزگرایان و راست های افراطی به زعم خود یک «شاه استدلال» دارند که با بیان آن می توانند هر دهانی را ببندند: «پس خوزستان چی؟ اگر بخواهیم به حرف شما را گوش بگیریم اهوازی ها هم خواهندگفت که درآمد نفت تنها باید به خوزستان اختصاص یابد اون وقت شماها هم از گرسنگی می میرید!» نکته اینجاست که این استدلال به دو دلیل مطالبه گران آذربایجان را مجاب نمی کند. اول این که گمان نمی کنند آن قدر وابسته به نفت هستند که اگر نباشد از گرسنگی می میرند. کشور همسایه غربی شان -ترکیه- را می بینند که نفت ندارد اما به همت و تلاش مردمش و حکمرانی نسبتا خوب مسئولانش وضع مالی بدی ندارد. خودشان را از مردم آنجا پایین تر نمی دانند که با قطع درآمد نفت از گرسنگی بمیرند. فکر می کنند اگر حکمرانی درست باشد همین صنایع سنتی آذربایجان به اضافه میل شدید جوانان آذربایجان به ایجاد استارت-آپ های مدرن وضع مالی شان را بدون درآمد نفتی هم بهتر می کند.دوم هم این که اگر در حق مردم خوزستان بیشتر هم ظلم می شود نه تنها توجیهی به ظلم به آذربایجان نیست بلکه بیش از پیش نشان می دهد که سیستم معیوب هست و باید اصلاح شود.
به بلاهایی که سر معیشت و سلامت مردم آذربایجان به خاطر بهره برداری غلط از منابع می آید بعدا خواهم پرداخت. الان به مناطق نفت خیز جنوب و جنوب غربی می پردازم. تکنولوژی منسوخ باعث شده که مشعل سوزی هنوز برقرار باشد. دود ناشی از مشعل سوزی هوا را آلوده می کند و مردم منطقه را دچار به مشکلات حاد سلامت می نماید. علاوه بر آن ثروت ملی دود می شود و می رود هوا. گرمایش زمین را هم تشدید می کند. گویا چند سال پیش بودجه ای برای به روز کردن تکنولوژی استخراج کنار گذاشته بود که اختلاس شد و صرف برج سازی در تهران-جهت پولشویی- شد. سر و ته قضیه را که می گیری به همین مسئله فساد مالی می رسی. در تحولاتی که در کشور در آینده ای نه چندان دور رخ خواهد داد باید یکصدا به دنبال آن باشیم که ساختاری چیده شود که چنین فسادهایی در آن ناممکن شود. منتهی مرکزگراها و راستگراها چنین مطالبه ای را سخت تر می کنند. آن که از فساد ها بهره می برد طبیعی است که مطالبه گران رسیدگی به وضعیت محیط زیستی معادن و چاه نفت را سرکوب کند. اما ببینید بخش های مرکزگرای افراطی و راست گرای افراطی اپوزیسیون چه قدر ابله هستند که مهر تایید بر این سیستم معیوب می زنند و طرف ظلم می ایستند بی آن که خود سود چندانی ببرند. سود فساد را یک عده دیگر می برند اون وقت این بخش از اپوزیسیون مفت و مجانی عمله ظلم می شوند و در سرکوب معترضان به مفسدان کمک می رسانند.
----------
در بالا به اثرات مخرب محیط زیستی شیوه های منسوخ استخراج نفت و گاز در جنوب و جنوب غربی کشور داشتم و تاکیدم سر این موضوع بود که متهم ردیف اول فساد مالی است. اینجا می خواهم در مورد بهره برداری از معادن و منابع آذربایجان بگویم. در قره داغ (ارسباران) آذربایجان شرقی هم معدن طلا هست و هم معدن مس. در منطقه تکاب آذربایجان غربی هم معدن طلا هست. طلا که می شنویم شاخک هایمان تیز می شود و گمان می کنیم معدن طلا باید ثروت بیاورد. اما متاسفانه معادن طلا در آذربایجان برای مردم محل بدبختی آورده. چند سال پیش (سال ۹۶ ) که خبر شلاق خوردن کارگران معدن طلای تکاب روح وروان عموم شهروندان ایرانی را تکان داد. از این حرکت شوم و شرم آور هم که بگذریم استخراج غیر اصولی این معادن برای مردم محلی مصیبت شده است. برای استخراج طلا و مس و.... باید ازمواد شیمیایی سمی استفاده شود. پروتکل هایی وجود دارد که این مواد شیمیایی سمی وارد آب ها و خاک و هوای اطراف معدن نشود والا آب و خاک و هوای آلوده سلامت انسان ها، دام ها، محصولات کشاورزی ، درختان و حیات وحش منطقه را تهدید می کند. هم به دلیل سهل انگاری و هم به دلیل فساد مالی و گدابازی برای خرج کردن برای کاهش آثار آلایندگی، در برخی موارد پروتکل ها رعایت نمی شوند و مواد سمی به کار رفته در معادن جهت استخراج به منابع آب وخاک و هوای روستاییان و عشایر راه باز می کند. هم آمار بیماری بین آنها بالا می رود و هم دام هایشان تلف می شود و امرار معاش سنتی آنها مختل می گردد. موقعی که طرفداران محیط زیست اعتراض می کنند از جانب مسئولان جواب می شنوند که شما مخالف توسعه هستید و نمی فهمید که ما ناچاریم از این معادن بهره برداری کنیم تا اشتغال ایجاد کنیم. در صورتی که طرفداران محیط زیست مخالف توسعه یا بهره برداری نیستند. فقط می گویند پروتکل ها باید رعایت شود که سلامت ومعیشت مردم محلی به خطر نیافتد. به علاوه اشتغالزایی ناشی از استخراج معدن در استان های فارس نشین اتفاق می افتد. مثلا مس بعد از استخراج از معادن آذربایجان به استان کرمان منتقل می شود و در آنجا اشتغال ایجاد می کند. از سود کارخانه های مس کرمان در استان کرمان چند بیمارستان می سازند اما منطقه معادن که به علت این بهره برداری های غیراصولی با مشکلات سلامت دست وپنجه نرم می کنند از امکانات درمانی بی بهره می مانند. شغل های سنتی خود نظیر دامداری را هم نمی توانند ادامه دهند چرا که دام ها به علت آلایندگی معادن تلف می شوند.
این مصایب به معادن مس و طلا خلاصه نمی شود. از بستر خشک شده دریاچه هم مواد شیمیایی -باز هم به شیوه غیراصولی استخراج می شود. حتما تبلیغات بلور کاوه را دیده اید. از وقتی من به یاد دارم در بوق و کرنا هم می کنند که این بلورهای کاوه تولید ملی هستند وسر ما منت می ذارند و وادارمان هم می کنند که به این بلورها افتخار کنیم! مجموعه بلور کاوه چندین کارخانه در استان های فارس نشین دارد اما مواد اولیه خود را از طریق کارخانه کاوه سودا در آذربایجان شرقی تامین می کند. فعالان محیط زیستی منطقه به شدت نسبت به آلایندگی این مجموعه هشدار می دهند اما اغلب سرکوب می شوند.
ما داریم به سوی تحولات عظیم در کشور پیش می رویم. یکی از بدیهی ترین و در عین حال مهم ترین مطالبات مردمی باید این باشد وقتی از معدنی یا چاه نفتی یا منبعی بهره برداری می شود سرمایه گذاری لازم برای کاهش اثرات مخرب محیط زیستی و سلامت آن انجام شود. همه تمهیدات -هرچه قدر هم هزینه داشته باشند- باید به کار روند تا آلایندگی این معادن به مینیمم رسد. اگر درختی قطع می شود چند نهال به جای آن باید توسط شرکت بهره بردار در منطقه کاشته شود. اگر تردد ماشین آلات و کامیون های معدن راه ها را ناایمن و شلوغ برای اهالی می کنند راه های بهتری باید از محل سود معدن کشیده شود. اگر با وجود همه تهمیدات بازهم آلایندگی ناگزیر هست باید بهترین خدمات بهداشتی و درمانی به خرج معدن برای مردم منطقه و دام های آنها فراهم گردد. اگر به حیات وحش منطقه آسیب می رسد یک مقدار دورتر منطقه حفاظت شده برای حیات وحش به خرج معدن ایجاد گردد. اینها مینیممی است که انتظار می رود فراهم شود. در واقع قانون موجود هم بخشی از این مطالبات را الزامی کند اما بهره برداران از معادن به تعهدات محیط زیستی و سلامت عمل نمی کنند و به جایش کارهای سطحی نمایشی انجام می کنند و معترضان را سرکوب می نمایند.
برخی می گویند سود حاصل از هر معدن یا چاه نفت باید در همان استان خرج شود. این مطالبه به نظر من افراطی است. چون به مناطق محروم از معادن و منابع ظلم می شود. اما معقول هست که علاوه بر ملزوماتی که در بالا گفتم درصدی از سود معادن هم باز صرف خود منطقه شود.
باید سیستم های نظارتی چنان باشند که بهره برداران از معادن نتوانند از زیر این گونه تعهدات شانه خالی کنند. بدون رسانه های آزاد و سیستم قضایی سالم و طرفدار حق و عدالت (و نه طرفداربهره برداران آلاینده) این امر میسر نخواهد شد.
----------
حدود ده سال پیش یکی از همشهری های ما، عکسی از دود بلند شده از پالایشگاه تبریز را به سایت تابناک فرستاده بود و خواهان رسیدگی مسئولان برای کاهش آلایندگی پالایشگاه تبریز شده بود. یکی کامنت گذاشته: « مگه بار اولته که دود می بینی؟ باید بیایی دودهای پالایشگاه آبادان را ببینی! این که چیزی نیست!»
این که گفتم واقعی بود.
بله درسته! صنایع و معادن آذربایجان دارند آلایندگی محیط زیستی ایجاد می کنند. مال خوزستان حتی بیشتر! اما قرار نیست ما مسابقه تاب آوری در برابر آلایندگی ها بین استان ها راه بیاندازیم و در مورد میزان تاب آوری قوم خود لاف بزنیم! اصلا چرا باید ریه های لطیف فرزندمان این آلودگی را تحمل کنند؟ به جای آن باید دست به دست هم دهیم و بخواهیم تا مسئولان به جای اختلاس و خوردن حق مردم، فیلترها و .... را درست کنند تا این وضعیت آلایندگی به سلامت ما و فرزندانمان و سایر جانداران ساکن کره زمین آسیب نرساند.
موضوع یک جنبه کوچک قومی هم دارد. من این جنبه را انکار نمی کنم. اما اصل موضوع همان فساد مالی و اداری است. اتفاقا فاسدانی که جیب ها را به بهای سلامت مردم پر می کنند راست گرایان و مرکزگرایان افراطی را بی جیره و مواجب به خدمت می گیرند که همان ها صدای اعتراض فعالان محیط زیستی مناطق پیرامونی خفه کنند. اپوزیسیون فشل راست گرا و مرکز گرای افراطی هم نادانسته و نفهمیده-بی آن که خود سودی برند- ابزار دست آنها می شود.
اشتراک و ارسال مطلب به:
فیس بوک
تویتر
گوگل