+0 به یه ن
مطلب زیر به قلم آقای دکتر مهدی زارع است:
از فرهنگستان، تا فرهنگستان،
یادداشت در هفته نامه کرگدن، ضمیمه اعتماد، ١٨-١٢-٩٤
نوشته
دکتر مهدی زارع همکاری خود را با شاخه زمین شناسی فرهنگستان علوم به
عنوان عضو مدعو آغاز کردم و در هفته اول اسفند 1394 همکاری من با فرهنگستان
بر اساس مصوبه مجمع عمومی آن به عضویت وابسته ارتقا یافت. وقتی این رخداد
را در صفحه های اجتماعی خود در فضای مجازی (مانند لینکدین و اینستاگرام) به
اشتراک گذاشتم، با پیام های تبریک دوستان مواجه شدم که بعضی از آنها حاوی
درخواست برای دقت بیشتر در واژه گزینی و معادل یابی درست برای واژه های
علمی بیگانه (غیر فارسی) و انتخاب واژه های مناسب بود. حقیقت آن است که
متوجه شدم بسیاری از دوستانم اساسا فرهنگستان را تنها فرهنگستان زبان و ادب
فارسی می دانند و چیزی به غیر از آن فرهنگستان (که البته جایگاه والا و
مهمی در ایران دارد) در ذهن بسیاری از دوستان من متصور نیست. در طی یکی دو
هفته گذشته در پاسخ به این دوستان مواردی را به عنوان توضیح در باره اینکه
فرهنگستان علوم اساسا چه کاری انجام می دهد آورده ام که در اینجا تلاش می
کنم به اختصار آن موارد را به همراه چند نکته دیگر بیاورم.
1- فرهنگستان
علوم در ایران بر اساس مصوبه دیماه سال 1366 شورای عالی انقلاب فرهنگی
شکل گرفته است. فرهنگستان نهادی است که مستقیما زیر نظر رئیس جمهور فعالیت
می کند و در هیئت امنای آن علاوه بر رئیس جمهور، و رئیس فرهنگستان، وزاری
علوم و بهداشت و درمان و سایر اعضا بر اساس اساسنامه حضور دارند. . وظیفه
فرهنگستان علوم پایش ، تجزیه و تحلیل وضعیت علم و آموزش و پژوهش، هدایت و
همکاری در جهت تقویت فرآیند پژوهش و توسعه علم در ایران ، تقویت توسعه
علوم و فنون، توسعه ارتباط با دانشمندان داخلی و خارجی ، ارزیابی نحوه
توسعه علم در کشور های دیگر و توسعه همکاری با آن کشورها و ارایه مشورت
علمی و پژوهشی به دولت و نهادهای کشور در زمینه مسایل مختلف کشور است.
کتابخانه فرهنگستان علوم از سال 1368 و خود فرهنگستان از سال 1369 آغا به
کار کرده است. فرهنگستان معادل کلمه فرانسوی "آکادمی" است.
2- اولین
فرهنگستان در ایران در سال 1314 و توسط بزرگان فرهنگی ایران چون ذکاءالملک
فروغى (نخست وزیر وقت)، عیسى صدیق (صدیق اعلم)، و میرزاعلى اصغرخان حکمت
(وزیر معارف، و اولین رئیس دانشگاه تهران) بودند. بررسی کتاب "تاریخ نخستین
فرهنگستان ایران به روایت اسناد: 1314-1320 نوشته محسن روستایی" (نشر نی
1385) نشان می دهد که در این اولین فرهنگستان ایران بیشتر و بزرگترین دغدغه
مساله واژه گزینی در مقابل واژه های بیگانه و در
مقابل واژه های بیگانه
و در واقع شکل دادن به فرهنگ ایران مدرن با وظیفه حفظ و حراست از زبان
وادب فارسی بوده است. نتیجه فعایت آن فرهنگستان البته توسعه فرهنگ علمی و
مدرن فارسی بر پایه دانش و درک دانش آموختگان دارالفنون، اولین دوره های
دانش آموختگان بازگشته از فرنگ و همچنین بزرگان فرهنگ و ادب و هنر و فلسه
ایران در دهه سوم قرن بیستم بود. به این تعبیر جایگزین و میراث دار اولین
فرهنگستان ایران (تاسیس : 1314) در حال حاضر فرهنگستان زبان و ادب فارسی
است، که هم اکنون نیز فعال است و یکی از مهمترین فعالیتهایش واژه گزینی و
تلاش برای پاسداشتن زبان فارسی در مقابل ورود و کاربرد واژه های بیگانه است
3-
در این مدت کمتر از دوسالی که من در فرهنگستان علوم فعالیت و حضور داشته
ام، فرهنگستان علوم را محل طرح موضوع، گردهم آیی و نشست های بزرگان و
استادان علم و فناوری در ایران، برگزاری سخنرانی ها و سمینار های تخصصی
موردی و دوره ای، ارزیابی و بررسی مسایل کلان ملی (مانند بحران آب، خشک
شدن دریاچه ارومیه و مساله خطر و ریسک زلزله و سوانح طبیعی مهمی مانند
ریزگرد ها) و کانون ارزیابی روشهای آموزشی نوین در دنیای کنونی و مسایل
مرزهای دانش در علوم پایه و مهندسی یافته ام. در این نشست ها و سمینارها
فقط اعضای فرهنگستان مشارکت ندارند، بلکه از هر متخصص و دانشمندی که در
زمینه مورد نظر صاحب صلاحیت تشخیص داده شده و شناخته شده باشد دعوت می شود.
4-
مشکلات فرهنگستان در سالهای اخیر کم نبوده است. مهمترین مساله فرهنگستان
نداشتن بودجه و امکانات برای فعالیت های اولیه خود بوده است. محلی که می
تواند و باید نقش راهبری در توسعه علم و فناوری در ایران بازی کند، در
سالهای اخیر حتی حق و توجه حداقلی که استحقاق آن را برای توسعه زیر ساختهای
اولیه خود داشته است، به دلیل تنگناهای مالی دولت دریافت نکرده است. اکنون
که در دوران پسا تحریم به سر می بریم، انتظار از آقای رئیس جمهور و مجلس
در هنگام نهایی کردن لایحه بودجه 95 آن است که به این نقش اساسی و راهبردی
فرهنگستان علوم توجه ویژه نماید تا سال 1395 فصل نوینی در فعالیت فرهنگستان
علوم برای کمک به توسعه علم و فناوری در ایران باشد.
5- فرهنگستان
علوم ایران در سال 1395 به بیست و ششمین سال فعالیت خود می رسد. تجربه
فرهنگستانهای علوم در دنیای پیشرفته در دسترس ماست. فرهنگستان فرانسه در
سال 2016 سیصد و پنجاهمین سالروز فعالیت خود را جشن می گیرد. آکادمی علوم
آمریکا نیز از سال 1863 تاسیس شده و در سال جاری 153 ساله می شود.
فرهنگستان علوم ما می تواند بر پایه ارتباطاتی که در سالهای اخیر با
فرهنگستان علوم در کشور های پیشرفته داشته است و همچنین با توسعه همکاری با
فرهنگستانهای علوم در کشورهای اسلامی و در حال توسعه، به توسعه واقع
گرایانه علم و فناوری در ایران کمک فراوان کند. فرصتهای بزرگی در دسترس
است. باید برای کمک به حل مسایل مهم ایران (مانند مساله آب، مساله ریزگرد
ها، مساله توسعه اقتصادی، مساله جمعیت و آمایش سرزمین، و مساله ریسک
مخاطرات طبیعی) از توان فرهنگستان علوم استفاده شود. مانند همه
فرهنگستانهای دنیای پیشرفته می توان با تنظیم و به روز کردن یک برنامه
راهبردی نقشه راهی برای طی کردن این مسیر در دهه های آینده برای دستابی به
چشم اندازی منطقی (نه خیالی و صرفا آرزو مندانه) ترسیم کرد.
اشتراک و ارسال مطلب به:
فیس بوک
تویتر
گوگل