+0 به یه ن
چند روز پیش مطلبی به عنوان "تركی یا آذری" داشتم. در آن به دو نكته تاكید كردم یكی آن كه زبان ما تركی به گویش آذربایجانی هست. یعنی از نظر زبانشناسی ساختار زبان تركی دارد كه از جمله زبان های آلتایی هست و با زبان مغولی و به روایتی ژاپنی و كره ای هم خانواده هست اما زبان ما با زبان های دور و بر خود مثل فارسی و كردی و ارمنی و عربی و روسی و فرانسه و انگلیسی و صد البته زبان تاتی داد و ستد كرده و گویش خاص آذربایجانی را پدید آورده.
همچنین اقوام گوناگون كه با حمله یا مهاجرت مسالمت آمیز گذرشان به خطه ی پربركت و سرسبز آذربایجان افتاده با مردم بومی وصلت كرده اند درنتیجه نژاد ما نژادی هست كه مخلوط شده.
همین حرف را در مورد آیین ها و رسومات می شه گفت. تا صد وپنجاه سال پیش كسی در ایران جشن تولد برای فرزندش -دست كم به این شیوه كه امروزه مرسوم هست- نمی گرفت. این رسم از غرب آمد. رسمی هم بود كه خوب بود و با فرهنگ ما همخوانی داشت و به سرعت جا افتاد.
مراسم دیگر هم در گذر زمان ابداع و یا فراموش شده اند. همین طور شكل و شمایلشان عوض شده. حتی این مراسم نوروز یا شب یلدا كه از جمله قدیمی ترین مراسم ماست از ابتدا به همین شیوه جشن گرفته نمی شد. در گذر زمان تغییر كرده.
نظر من این هست كه به رسوم و آیین ها باید "كاركردگرایانه" نگریست. اگر به درد امروز می خورند باید آنها را حفظ كرد . حتی باید آنها را احیا كرد. خود من برای احیای مراسم فراموش شده "سون آی" كوشش نسبتا زیادی كرده ام و خواهم كرد. چون فكر كردم احیای این مراسم می تواند به بخشی از نیاز های امروز ما پاسخ دهد و به غنای فرهنگ ما بیافزاید.
اما در مقابل مراسمی هم وجود دارند كه شاید زمانی حكمتی پشت آنها بود اما به درد دوران امروز ما نمی خورند. امروزه ضررشان بیشتر از نفعشان هست. به نظر من نه تنها دلیلی برای تقویت این مراسم نیست بلكه بهتر هست با آن مبارزه هم شود.
به عنوان یك مصداق بارز می خواهم روی مراسم قمه زنی انگشت بگذارم. این مراسم در خیلی جاهای ایران هست. چند سال پیش در خمینی شهر اصفهان مسئله ساز شده بود. اما عده ای معتقد هستند این مراسم از آذربایجان به شهرهای دیگر ایران رفته. مرحوم مطهری معتقد بود مراسم ارتودكس های قفقاز بوده كه از آنها به ما منتقل شده. (به نظر حرف معقولی می رسد.) زمان رضا شاه گویا با این مراسم خیلی مبارزه شد. امروز ه هم روایت رسمی كه از صدا و سیما تبلیغ می شود آن هست كه این كار باعث وهن اسلام می شود و بنابراین بهتر است از آن پرهیز شود. مومنان به جای قمه زنی بروند به باجه های انتقال خون و خون اهدا كنند (انصافا تدبیر نیكو و متمدنانه ای هست.)
نظر علمای دین در مورد قمه زنی متفاوت هست اما به نظر می رسد در این ده سال اجماعی بین علما به وجود آمده كه این كار خوب نیست. اما اگر نوشته های برخی از آن "روشنفكران" (!!!!) دهه چهل را-كه بازگشت به خویشتن و.... زمزمه می كردند- بخوانید می بینید كه دارند ناله می كنند كه چرا می خواهند قمه زنی را متوقف كنند.
بذارید دو مشاهده را بیان كنم:
1) در یكی از روستاهای نزدیك تبریز پسر بچه ها جمع شده بودند و لاف می زدند كه دایی و پدر كدام دفعات بیشتری قمه زده. هر كدام كه نمی توانست لافی بزند تحقیر می شد.
2) دوستم تعریف می كرد كه در محله بزرگمهر تبریز (بله! همین محله!!) مادری به زور پسر خردسالش را می كشاند كه برود قمه بزند. پسرك گریه می كرد و نمی خواست. مادر التماس میكرد كه نذر كرده ام . وقتی در بستر بیماری ات بیقرار و مضطر بودم "دیگه نفهمیدم چه غلطی كردم" و این نذر را كردم كه تو شفا پیدا كنی و قمه بزنی.
زن های محله بزرگمهر هم مادر را سرزنش می كردند كه این چه نذری بود كردی؟! اما مادر نذرش را كرده بود و معتقد بود اگر پسرك "باش یارماسا" نذرشان را شكسته اند و گناهی بزرگ مرتكب شده اند.
حالا این دو مشاهده را چرا نقل كردم؟! ببینید وقتی جو این گونه هست و این چنین فشاراجتماعی ای هست نمی توان گفت خیلی عمل قمه زنی از روی اراده شخص هست. نمی توان حق هر كس بر بدنش را پیش كشید.
دستاویز قرار دادن حق هر كس بر بدن خویش به نظرم در این فضای اجتماعی در این مورد, موضوعیت ندارد!
مبارزه با آن به نیروی قهریه آن چنان زمان رضا خان صورت می گرفت هم به نظرم اشتباه بود. كار بدی می كرد كه با احساسات مذهبی مردم مبارزه می كرد. اما این كاری كه صدا و سیما می كند و اهدای خون را به روش تبلیغ توصیه می كند به نظرم راهكاری مناسبی هست. گویا وبلاگ های بسیاری هم از جانب عاشقان امام حسین راه اندازی شده اند در مورد نادرست بودن قمه زنی مطلب می نویسند. این یكی . این هم دیگری.
نظر شما چیست؟!
پی نوشت: آن دو مشاهده كه عرض كردم (مادری كه نذر كرده بود و بچه هایی كه لاف می زدند) مال حدود 25 سال پیش بود. اقدام شایسته ای كه حكومت برای محدود كردن قمه زنی انجام داده ثمر بخش بوده و دامنه آن خیلی محدودتر شده
اشتراک و ارسال مطلب به:
فیس بوک
تویتر
گوگل