مینجیق

رسول یونان گویا شاعر هم هست. دیوان شعر به زبان ترکی هم دارد. متن رمانش هه شعری خیال انگیز نزدیک هست. با وجود شعرگونگی دیالوگ هایش -دست کم بخشی از دیالوگ هایش که در شهر می گذرد- به دیالوگ های واقعی در زیر پوست شهر نزدیک تر هست تا دیالوگ های مجموعه ای مثل «دری وری» نوشته ابراهیم رها که داعیه طنز اجتماعی دارد!

«عاشق بی لیلی» تقدیم شده به شهدای چنلی بئل. چنلی بئل منطقه ای حاشیه ای و فقیر نشین در نزدیکی سلماس هست. منطقه ای که در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران واقعا شهید پرور بوده است. فرض کنید یک نویسنده چپگرا می خواست این رمان را بنویسد. چه قدر شعار در مورد معصومیت و مظلومیت مردم آن سر می داد و چه قدر اربابان را می کوفت! شخصیت هایی می ساخت که ابدا ما نمی توانستیم با آنها ارتباط برقرار کنیم. یا فرض کنید یکی با طرز فکر ایرانشهری از نوع «عباس معروفی» می خواست رمان را بنویسد. خدا می داند از چنلی بئل چه می ساخت!. لابد همان طوری که ادعا می کرد هرچه زباله در دریاچه شورابیل بریزید آبش شفاف هست ادعا می کرد هرچه در قبرستان چنلی بئل آشغال می ریختند باز هم گل و بلبل بود. (یه وقت به حرف عباس معروفی نروید در دریاچه شورابیل آشغال بریزید!. قطعا برای محیط زیست آن مخرب خواهد بود!) اما خوشبختانه نویسنده این رمان از هیچ کدام ازاین کلیشه های ایدئولوژی زده پیروی نمی کند. واقعیت را چنان که دیده ، باز تاب داده. وضعیت نابسامان کودکان و آسیب هایی را که درمیان زباله هایی که در محله آنها ریخته می شد هم به تصویر کشیده. روح بلند آنها را هم به تصویر کشیده بی آن که شعاری دهد. تصویری که از مادر شهید ارائه می دهد شباهتی به کلیشه مادر صدا و سیما که در برنامه کودک دهه شصت بسیار می بینیم ندارد. مادرها در آن رمان به مادران واقعی دهه پنجاه و شصت شبیه ترند. جالب هست که ادبیات سرکوفت هایی که آن مادر بیسواد در یک منطقه حاشیه شهر فقیر نشین به کودکان خود به بهانه «تربیت» یا «آینده نگری» می زند چه قدر شبیه سرکوفت های مادران تحصیلکرده از طبقه مرفه در همین تبریز خودمان در دهه پنجاه و شصت بود. اصلا جمله به جمله اش همان بود که ما در تبریز در محلات اعیانی خانواده های تحصیلکرده می شنیدیم.. البته در حاشیه فقط خشونت کلامی جهت «تربیت» کودکان مورد استفاده قرار نمی گرفت بلکه در کنار آن خشونت فیزیکی هم به شدت جهت «تربیت» اعمال می شد.

مادر خانواده به اسم آینده نگری (که بابت آن برای خودش بسیار نوشابه باز می کرد) مرتب خوشی های ساده همسر و فرزندش را به هم می زد. «حال» آنها را خراب می کرد که من آینده نگرم! این هم باز خیلی رفتار آشنایی است. رفتاری آشنا بین آن نسل از مادران که باعث شد دوستان همنسل من وقتی مادر شدند به گونه ای دیگر عمل کنند. این چیزها در رمان های روشنفکری نمی آیند اما در رمان هایی که از بطن جامعه برخاسته اند انعکاس دارند.

(فکر کنم دو سال و نیم پیش بود که پسر کیارستمی فیلمی به نام زالو از بچگی هایش فیلمی منتشر ساخت که جامعه را شوکه کرد! در اون موقع هم دو مطلب منتشر کردم که لینکش را می ذارم:

(http://yasamanfarzan.arzublog.com/post-101079.html

اون کسانی که از کیارستمی بعد از دیدن فیلم زالو ابراز انزجار کردند بیایند و این رمان «عاشق بی لیلی» را بخوانند تا ببینند واقعا کیارستمی در ظرف زمانی خود چه قدر نسبت به فرزندی که تجدیدی می آورد ملاطفت می کرد! منتهی در رمان های ایدئولوژی زده واقعیت هایی از این دست را سانسور می شوند. رمان هایی که به قلم نویسندگان کم ادعاتر نوشته می شوند واقعیت را فارغ از ایدئولوژی ها و کلیشه های نویسنده های نسل قبلی بازنمایی می کنند. نویسنده این رمان هم اگر می خواست جزو نویسندگان جایزه-ادبی-بگیر شود لابد مادر را می بایست بی نقص و سراسر محبت نشان می داد که از دست ارباب یا صاحب خانه حریص آزار می دید. این طوری به مذاق جایزه دهندگان که به این کلیشه ها خو گرفته اند خوش می آمد!