مینجیق

به اساطیر ما كه نگاه می كنید حرفشان این است كه والدین هركاری كه در حقت كرده اند باید آنها را ببخشی تا خدا تو را ببخشه و تو در آینده خوشبخت شی والا فرزندانت بدتر از آن را به سرت می آورند. به حرف قدیمی تر ها و همچنین كسانی با سنت بزرگ شده اند هم كه گوش می كنی می بینی به این نكته خود را ملزم می بیینند. مثلا می گویند والدینم نذاشتند من درس بخوانم و فرصت ها را از دست دادم و بدبخت شدم اما والدینم هستند و حق داشتند مرا بدبخت كنند ولی من با فرزندم چنین نخواهم كرد.
یا می گویند والدینم در درمان یا پیشگیری بهمان بیماری كوتاهی كردند و من این گونه از نعمت سلامت محروم شدم اما والدینم هستند و من حق ندارم از دست آنها گله مند باشم.
طرز فكر ی است كه روراست و سرراست هست. دست كم این حسن را دارد كه دروغ و ریا در آن نیست. از وقتی كه من یاد دارم همین صدا و سیما كه امروز برنامه ی ماه عسل را می سازه در ذهن نسل ما زورچپان كردند كه اصلا و ابدا والدین امكان نداره در مورد فرزندانشان اشتباه كنند. هر كاری كه می كنند حتما درسته  و حتما به نفعت هست. بگرد حكمت كارشان را پیدا كن و راضی باش. این آموزش رسمی ما بود در مدارس از طریق معلم پرورشی ها و صدا و سیما.
خیلی هم به مذاق والدین خوش می آمد چه آنان كه دیگر سیاست های تبلیغی از طرف صدا و سیما را می پسندیدند چه آنها كه مخالفش بودند. در هر صورت از این سیاست صدا و سیما خوششان می آمد چون كه خیلی به نفعشان بود. با این كه خودشان به روش سنتی واقف بودند كه همه ی كارهای والدینشان در حق آنها درست نبوده ولی به تشویق همین رسانه های رسمی انتظار داشتند كه فرزندانشان آنها را ورای اشتباه كردن بدانند و هر دستور و قانون آنها را عین حكمت ورای اشتباه قبول كنند.
ولی این سیستم فكری به نظر من از آن سیستم فكری سنتی به مراتب بدتر بود. با دروغ و خود-گول-زدن بند نافش را بریده بودند. در آن روش سنتی شخص به خودش اجازه نمی داد كه عمل والدینش را زیر سئوال ببرد اما خودش را گول نمی زد. وقتی می دید فلان دستور والدین دارد به او ضربه می زند اطاعت می كرد اما حواسش هم بود كه در عین اطاعت راه حلی هم پیدا كند كه كمتر ضربه ببیند. مثلا وقتی كه نمی ذاشتند بره به دانشگاه می گفت من باید اطاعت كنم اما برای كمتر شدن ضربه ای كه از این راه خواهم خورد بروم و خودم مطالعه كنم یا فنی یاد بگیرم. بعدش هم با خود عهد می بست كه خود این ظلم را در حق فرزند نكند.
اما در آن سیستم دوم چی؟ به جای آن كه فكرش را به راه حلی جبرانی بدهد می بایست فكرش را می داد به توجیه دستور والدین . باید خود را گول می زد و چه بسا گول می خورد و همین روند را می خواست خود با دیگران تكرار كند. خیلی وقت ها هم دچار تناقضات فكری می شد و عذاب می كشید. در سنت اولیه عذاب فكری ای نبود. تكلیف شخص اطاعت ار والدین بود. روشن و صریح.
این روش دوم خیلی بد بود.
این روش ماه عسل هم كه باز صدا و سیما سردمدارش شده به نظرم پتانسیل آن را دارد كه ضربه های بیشتری بزند. كافی است در آن سن 16 تا 23 سالگی كه هر جوان خیال می كند همه چیز را بهتر از همه كس می داند یك نهاد قدرتمند و ثروتمند هم بیاید تشویقش كند كه علیه والدین طغیان نماید. دیگه ببین چی می شه!
از بین این سه راه حل باز همان سنت بهترین هست. ولی من معتقدم راه حل چهارمی هم باید باشد كه به درد این روزگار می خورد. همین وبلاگستان كه در آن مادران در مورد تحارب مادری خود می نویسند و تحلیل می نمایند (مثل همین وبلاگ آنا) به نظرم راه حل چهارم را آرام آرام خواهد ساخت.
راه حلی كه هم والدین راضی باشند هم فرزندان. البته چالش های كوچك پیش می آید. اما كوچك و قابل كنترل و قابل اصلاح. نه طوری كه از دست آدم در برود و به بیراهه بیانجامد. نه طوری كه فرزندان عمری حس كنند در حقشان اجحاف شده. اما همیشه و همه حال بتوانند با والدین ارتباط برقرار كنند و نظرات و انتقاداتشان شنیده شود.

رهگذر:

هممم....این سیستم فكری سنتی همونیه كه زنها رو تشویق به تسلیم بودن و سوختن و ساختن در زندگی زناشویی می كنه و یا از مردم یه جامعه انتظار داره در برابر حكام و سلاطین تسلیم و مطیع باشند...

رهگذر جان
این شیوه ی تربیتی كه گفتی ویژگی خانوادگی شما ست یا بیشتر خانواده های اصفهانی همین گونه به بچه هایشان یاد می دهند؟

رهگذر:

هممم...شاید تو خونواده ی ما به این مساله بیشتر اهمیت داده شده ولی دقت كه می كنم تو خونواده های دیگه هم كمابیش این مساله هست بچه ها ممكنه در مورد خیلی از اتفاقات جزئی زندگی شون با دیگران حرف بزنند ولی كم پیش میاد به كسی اونقدر اعتماد كنن كه در مورد مشكلات خونوادگی شون حرف بزنند.

در نسل ما دخترهای اصفهانی از خانواد ه های سنتی خیلی گفتار خود را كنترل می كردند كه چیزی در مورد مسایل خانواده بروز ندهند. رفتارشان یك مقداری تابلو می شد چون غیرواقعی می نمود كه خانواده ای این قدر ایده آل باشد.
تا جایی كه من از شما شناخت دارم خیلی متعادل رفتار می كنید. نه از این ور بام افتاده اید نه از آن ور.

ظاهرا این رفتار محافظه كارانه نتیجه ی خوبی داده. بنا به آمار در اصفهان افسردگی بین خانم ها كمتر از تهران و تبریز است. .
البته مسئله ای پیچیده مثل افسردگی فاكتورهای گوناگونی دارد. شرایط اقتصادی هم خیلی مهم هستند. و خیلی عوامل دیگر.

 

در دهه ی 70 كاری كه صدا وسیما وجراید زیاد می كردند این بود كه یك سری جوانانی را كه "موفق" تشخیص می دادند دعوت می كردند تا با آنها مصاحبه كنند. المپیادی ها زیاد دعوت می شدند. شعبده بازها دعوت می شدند. مخترعین جوان دعوت می شدند. ورزشكارها دعوت می شدند.
مصاحبه ها خیلی كلیشه ای بودند و خیلی هم دقت می كردند كه صحبت از چارچوب مورد نظر آنها خارج نگردد. یادمه از من پرسیدند تفریح یا ورزش مورد علاقه ات چیست. انتظار داشتند بگویم شعرخوانی ولی من جواب دادم شنا. از نظر ویرایش كننده ی مصاحبه مناسب نبود یك دختر 17-18 ساله در تلویزیون بگوید شناگر است و آن را سانسور كرد!
بگذریم! از سئوالات كلیشه ای كه پرسیده می شد آن بود كه "نقش خانواده در موفقیت شما چه بوده". ظاهرا جزو سئوال های خیلی خیلی مهم بود و اقربا و بستگان پای تلویزیون می نشستند كه جواب همین سئوال را به دقت بشنوند. در نتیجه سئوال شوخی برداری نبود!
سه جور جواب داده می شد. (1) مصاحبه شونده شروع می كرد به یك سری كلی گویی و مدح مقام والای مادر و پدر. گاهی شعری می خواند. تاكید می كرد دست ویا پای والدین خود را می بوسد. می ذاشتند ساعت ها همین جوری مداحی می كرد بی آن كه یك جمله حرف حساب از دهانش خارج شود. منظورم از حرف حساب جواب مشخص این سئوال بود كه چه رفتارخاص والدین یا دیگر اعضای خانواده باعث شد كه تو در كارت پشت كار داشته باشی. مصاحبه شونده از جواب قانع كننده طفره می رفت و اتفاقا مصاحبه گر هم راضی تر بود همان جملات كلیشه ای و كلی گویی های خسته كننده ادامه یابد چون دردسری برایش نداشت. ویرایشگر برنامه هم با خیال راحت همه را پخش می كرد. تماشاگر برنامه هم خمیازه می كشید!
این دسته از مصحبه شونده ها در اكثریت قرار داشتند.
(2) مصاحبه شونده با دقت سئوال را جواب می داد. اگر ویژگی خاص -البته مثبت -در خانواده اش بود كه در او انگیزه ایجاد كرده بود به آن اشاره می كرد و در پایان از زحمات والدینش تشكر می كرد. اگر چیز منفی ای بود در موردش در جلوی دوربین صحبت نمی كرد. در این موارد مصاحبه گر سعی می كرد كه مصاحبه را به سمتی پیش ببرد كه آن سری جملات كلیشه ای را از زبان مصاحبه شونده بیرون بكشد ولو این كه حقیقت نداشته باشند و در مورد والدین او صدق نكنند. مصاحبه شونده بازیركی از زیر آن در می رفت و بحث را به سمت نقاط مثبت والدینش پیش می برد. بدی آنها را نمی گفت اما دروغ هم نمی گفت. حرف مفت هم نمی زد. همه ی حقیقت را نمی گفت اما بخشی از آن را كه در پاسداشت خانواده بود با صداقت می گفت. اگر دقت می كردی هم در بخش گفته ها و هم در بخش سكوت نكته های معنی دار بود. این گروه در اقلیت بودند. تماشاگران خوششان می آمد.
(3) گروه سوم كه در اقلیت مطلق مطلق بودند كسانی بودند كه بر می گشتند و جواب می دادند من موفقیت ام را مدیون خودم هستم و متاسفانه از جانب خانواده تشویق نشدم.
مصاحبه گر بحث را عوض می كرد.صدا وسیما یادم نمی آید چنین چیزی را پخش كند ولی جراید تك و توك می كردند
مخاطبان از این شخص بدشان می آمد. او را ناسپاس می دانستند. نسبت به او بد قضاوت می كردند. نمی گفتند چه صادق! می گفتند چه پررو!

عطیه: