یکشنبه 26 دی 1395
+0 به یه ن
چند ماهی است که منشور حقوق شهروندی توسط ریاست جمهوری منتشر شده است. در این مدت من بیشتر انتقاد بر آن شنیدم. انتقادات بر چند دسته بودند:
1) یکی این که عمده این منشور در واقع تکرار ماده های قانون اساسی بود.
2) هر جا حقی را بیان کرده بلافاصله تبصره ای گذاشته که آن حق را محدود می کند. تحدید ر گنگ و مبهم است و در نتیجه عملی شدن آن را سلیقه ای می سازد.
3) ضمانت حقوقی اجرایی منشور مشخص نیست.
هرچند این ایرادات منطقا درست هست اما این به معنای بی ارزش بودن منشور نیست. اتفاقا به نظر من باید این منشور را ارج نهاد و در باره آن نوشت و گفت تا جایی که کاملا به خورد جامعه برود.
وقتی به خورد جامعه رفت و ملکه ذهن همگان شد اجماعی عرفی همگانی از نحوه اجرای آن و حدود و ثغور حقوق به و جود می آید. در نتیجه انتقادات دوم و سوم رفع می شود. البته ریاست محترم جمهور در ادامه منشور راهکارهایی برای ضمانت اجرایی ارائه نموده اند که ارزشمند است. ولی به عقیده این حقیر ضمانت اجرایی واقعی همان هست که جامعه کامل با مواد این منشور آشنا باشد و آنها را هضم و جذب کرده باشد و این ممکن نیست جز با صحبت درباره آنها و نوشتن در باره آنها توسط شهروندانی چون من و شما.
در زیر ماده هایی که به دغدغه های خودم در زمینه های حقوق قومی و زبانی، حقوق زنان و حقوق دانشگاهیان ومحیط زیست مربوط می شود کپی کرده ام. در مورد هر کدام از آنها باید مقاله ها نوشت.
درست هست که من و شما قبل از این منشور هم به این حقوق واقف بودیم اما این بار ریاست محترم جمهور-بالاترین مقام اجرایی کشور با میلیون ها رای- صراحتا تاکید می کند. منشور وزنه کمی نیست. فردا اگر از حقوق زنان گفتیم و عده ای برای خموش کردن به ما انگ "جیغ جیغوهای عقده ای مرد ستیز" دادند (حالا الحمدلله به من یکی انگ مردستیزی نمی چسید!) می توانیم به منشور استناد کنیم. اگر از حقوق زبانی و هویتی استان گفتیم و به ما انگ پانترک یا ضد فارس زدند (الحمدلله این یکی انگ هم باز به ما نمی چسبد!) به منشور استناد می نماییم.
و اما انتقاد اول. بله! این منشور در واقع تکرار قانون اساسی است و چه ارزشمند است این تکرار. (به همان دلایل که گفتم). البته دقیقا همان قانون اساسی نیست. بعد از تجربه زیسته نزدیک به چهل ساله آمده اند تاکید را روی نکاتی بیشتر کرده اند و یا برای تبیین بهتر توضیحاتی افزوده اند. مثل تاکید روی "حق تدریس زبان محلی". همین تاکید بسیار مهم و کلیدی است.
نکات مهم منشور به همین ها محدود نمی شود در زمینه های اقتصادی و روابط بین الملل و آزادی بیان و محیط زیست .... هم نکات مهم بسیار دارد که امیدوارم صاحبنظران به آنها بپردازند.
واقعا باید قدر این منشور را دانست و در جهت تبیین آن نوشت و گفت و کوشید. فرصت های بسیاری در اختیارمان قرار می دهد. فرصت را نسوزانیم.
1) یکی این که عمده این منشور در واقع تکرار ماده های قانون اساسی بود.
2) هر جا حقی را بیان کرده بلافاصله تبصره ای گذاشته که آن حق را محدود می کند. تحدید ر گنگ و مبهم است و در نتیجه عملی شدن آن را سلیقه ای می سازد.
3) ضمانت حقوقی اجرایی منشور مشخص نیست.
هرچند این ایرادات منطقا درست هست اما این به معنای بی ارزش بودن منشور نیست. اتفاقا به نظر من باید این منشور را ارج نهاد و در باره آن نوشت و گفت تا جایی که کاملا به خورد جامعه برود.
وقتی به خورد جامعه رفت و ملکه ذهن همگان شد اجماعی عرفی همگانی از نحوه اجرای آن و حدود و ثغور حقوق به و جود می آید. در نتیجه انتقادات دوم و سوم رفع می شود. البته ریاست محترم جمهور در ادامه منشور راهکارهایی برای ضمانت اجرایی ارائه نموده اند که ارزشمند است. ولی به عقیده این حقیر ضمانت اجرایی واقعی همان هست که جامعه کامل با مواد این منشور آشنا باشد و آنها را هضم و جذب کرده باشد و این ممکن نیست جز با صحبت درباره آنها و نوشتن در باره آنها توسط شهروندانی چون من و شما.
در زیر ماده هایی که به دغدغه های خودم در زمینه های حقوق قومی و زبانی، حقوق زنان و حقوق دانشگاهیان ومحیط زیست مربوط می شود کپی کرده ام. در مورد هر کدام از آنها باید مقاله ها نوشت.
درست هست که من و شما قبل از این منشور هم به این حقوق واقف بودیم اما این بار ریاست محترم جمهور-بالاترین مقام اجرایی کشور با میلیون ها رای- صراحتا تاکید می کند. منشور وزنه کمی نیست. فردا اگر از حقوق زنان گفتیم و عده ای برای خموش کردن به ما انگ "جیغ جیغوهای عقده ای مرد ستیز" دادند (حالا الحمدلله به من یکی انگ مردستیزی نمی چسید!) می توانیم به منشور استناد کنیم. اگر از حقوق زبانی و هویتی استان گفتیم و به ما انگ پانترک یا ضد فارس زدند (الحمدلله این یکی انگ هم باز به ما نمی چسبد!) به منشور استناد می نماییم.
و اما انتقاد اول. بله! این منشور در واقع تکرار قانون اساسی است و چه ارزشمند است این تکرار. (به همان دلایل که گفتم). البته دقیقا همان قانون اساسی نیست. بعد از تجربه زیسته نزدیک به چهل ساله آمده اند تاکید را روی نکاتی بیشتر کرده اند و یا برای تبیین بهتر توضیحاتی افزوده اند. مثل تاکید روی "حق تدریس زبان محلی". همین تاکید بسیار مهم و کلیدی است.
نکات مهم منشور به همین ها محدود نمی شود در زمینه های اقتصادی و روابط بین الملل و آزادی بیان و محیط زیست .... هم نکات مهم بسیار دارد که امیدوارم صاحبنظران به آنها بپردازند.
واقعا باید قدر این منشور را دانست و در جهت تبیین آن نوشت و گفت و کوشید. فرصت های بسیاری در اختیارمان قرار می دهد. فرصت را نسوزانیم.
برخی از مواد منشور:
حق شهروندان است که آزادانه و بدون تبعیض از امکان دسترسی و برقراری ارتباط و کسب اطالعات و
دانش در فضای مجازی بهرهمند شوند. این حق از جمله شامل احترام به تنوع فرهنگی، زبانی، سنتها و باورهای
مذهبی و مراعات موازین اخالقی در فضای مجازی است. ایجاد هرگونه محدودیت )مانند فیلترینگ، پارازیت،
کاهش سرعت یا قطعی شبکه( بدون مستند قانونی صریح ممنوع است.
ماده 40 -هرگونه بازرسی و تفتیش بدنی باید با رعایت قوانین، احترام الزم و با استفاده از روشها و ابزار غیر
اهانتآمیز و غیر آزاردهنده انجام شود.همچنین آزمایشها و اقداماتپزشکی اجباری بدون مجوز قانونی ممنوع
است.
اده 43 -شهروندان از حق تشکیل، عضویت و فعالیت در احزاب، جمعیتها، انجمنهای اجتماعی، فرهنگی، علمی،
سیاسی و صنفی و سازمانهای مردمنهاد، با رعایت قانون، برخوردارند. هیچکس را نمیتوان از شرکت در آنها منع
کرد یا به شرکت در یکی از آنها مجبور ساخت. عضویت یا عدم عضویت نباید موجب سلب یا محدودیت حقوق
شهروندی یا موجب تبعیض ناروا شود.
ماده 44 -حق شهروندان است که در قالب اتحادیهها، انجمنها و نظامهای صنفی در سیاستگذاریها،
تصمیمگیریها و اجرای قانون مشارکت مؤثر داشته باشند.
ماده 45 -فعالیتهای مدنی در حوزههای حقوق شهروندی حق هر شهروند است. سازمانهای مردمنهاد باید حق
دسترسی به اطالعات و دادگاه صالح را برای دادخواهی در مورد نقض حقوق شهروندی داشته باشند.
ماده 46 -حق شهروندان است که آزادانه و با رعایت قانون نسبت به تشکیل اجتماعات و راهپیماییها و شرکت در
آنها اقدام کنند و از بیطرفی دستگاههای مسئول و حفاظت از امنیت اجتماعات برخوردار شوند.
ماده 77 -حق شهروندان است که آزادانه و بدون تبعیض و با رعایت قانون، شغلی را که به آن تمایل دارند انتخاب
نمایند و به آن اشتغال داشته باشند. هیچکس نمیتواند به دالیل قومیتی، مذهبی، جنسیتی و یا اختالفنظر در
گرایشهای سیاسی و یا اجتماعی این حق را از شهروندان سلب کند.
ماده 80 -حق شهروندان است که از بهداشت محیطی و کاری سالم و ایمن و تدابیر ضروری برای پیشگیری از
آسیبهای جسمی و روحی در محیطهای کار بهرهمند باشند.
ماده 82 -بهکارگیری، ارتقا و اعطای امتیازات به کارکنان باید مبتنی بر تخصص، شایستگی و توانمندیهای متناسب
با شغل باشد و رویکردهای سلیقهای، جناحی و تبعیضآمیز و استفاده از روشهای ناقض حریم خصوصی در فرایند
گزینش ممنوع است
ماده 83 -حق زنان است که از فرصتهای شغلی مناسب و حقوق و مزایای برابر با مردان در قبال کار برابر، برخوردار
شوند.
ماده 84 -اشتغال اجباری کودکان به کار ممنوع است. موارد استثنا که در جهت منافع و مصالح آنان باشد صرفاً به
حکم قانون مجاز میباشد.
ماده 89 -حق همه شهروندان به ویژه زنان است که به امکانات ورزشی و آموزشی و تفریحات سالم، دسترسی داشته
باشند و بتوانند با حفظ فرهنگ اسالمی – ایرانی در عرصههای ورزشی ملی و جهانی حضور یابند.
ماده 96 -تنوع و تفاوتهای فرهنگی مردم ایران بهعنوان بخشی از میراث فرهنگی در چارچوب هویت ملی مورد
احترام است.
ماده 97 -شهروندان فارغ از تفاوتهای قومی و مذهبی از حق ارتباطات بین فرهنگی برخوردارند.
ماده 98 -دولت مکلف به حفظ و حراست از میراث تمدنی و فرهنگی و حفظ آثار، بناها و یادبودهای تاریخی
صرفنظر از تعلق آنها به گروههای مختلف فرهنگی است.
ماده 99 -شهروندان حقدارند از امکانات الزم برای مشارکت در حیات فرهنگی خود و همراهی با دیگر شهروندان
ازجمله در تأسیس تشکلها، انجمنها، برپایی آیینهای دینی و قومی و آداب و رسوم فرهنگی با رعایت قوانین
برخوردار باشند.
ماده 100 -فعاالن عرصههای هنری حق دارند در فضای غیرانحصاری آزادانه فعالیت کنند. دولت موظف است تدابیر
الزم برای جلب مشارکت رقابتی بخش خصوصی در مراحل تولید و عرضه آثار هنری را فراهم کند.
ماده 101 -شهروندان از حق یادگیری و استفاده و تدریس زبان و گویش محلی خود برخوردارند.
ماده 102 -شهروندان در انتخاب نوع پوشش خود متناسب با عرف و فرهنگ اجتماعی و در چارچوب موازین قانونی
آزاد هستند.
ماده 103 -حق همه شهروندان به ویژه زنان است که ضمن برخورداری از مشارکت و حضور در فضاها و مراکز
عمومی، تشکلها و سازمانهای اجتماعی، فرهنگی و هنری مخصوص خود را تشکیل دهند.
اده 105 -همه استادان و دانشجویان حق بهرهمندی از مزایای آموزشی و پژوهشی ازجمله ارتقا را دارند. اعطای
تسهیالت و حمایتهای علمی ازجمله فرصت مطالعاتی، بورسیه و غیره صرفاً باید بر اساس توانمندیهای علمی،
شایستگی، فارغ از گرایشهای جناحی و حزبی و مانند اینها باشد.
ماده 106 -جوامع علمی، حوزوی و دانشگاهی از آزادی و استقالل علمی برخوردارند، استادان، طالب و دانشجویان در
اظهارنظر آزادند و آنها را نمیتوان بهصرف داشتن یا ابراز عقیده در محیطهای علمی مورد تعرض و موأخذه قرار
داد یا از تدریس و تحصیل محروم کرد. اساتید و دانشجویان حق دارند نسبت به تأسیس تشکلهای صنفی،
سیاسی، اجتماعی، علمی و غیره و فعالیت در آنها اقدام کنند.
اده 110 -هیچکس حق ندارد موجب شکلگیری تنفرهای قومی، مذهبی و سیاسی در ذهن کودکان شود یا خشونت
نسبت به یک نژاد یا مذهب خاص را از طریق آموزش یا تربیت یا رسانههای جمعی در ذهن کودکان ایجاد کند.
ماده 111 -توانخواهان باید بهتناسب توانایی از فرصت و امکان تحصیل و کسب مهارت برخوردار باشند و معلولیت
نباید موجب محرومیت از حق تحصیل دانش و مهارتهای شغلی شود.
ماده 113 -هر شهروند حق بهرهمندی از محیطزیست سالم، پاک و عاری از انواع آلودگی، ازجمله آلودگی هوا، آب و
آلودگیهای ناشی از امواج و تشعشعات مضر و آگاهی از میزان و تبعات آالیندههای محیطزیست را دارد.
دستگاههای اجرایی برای کاهش آالیندههای زیستمحیطی بهویژه در شهرهای بزرگ تدابیر الزم را اتخاذ
میکنند.
ماده 114 -هرگونه اقدام بهمنظور توسعه زیربنایی و صنعتی مانند احداث سدها و راهها و صنایع استخراجی،
پتروشیمی یا هستهای و مانند آن باید پس از ارزیابی تأثیرات زیستمحیطی انجام شود. اجرای طرحهای توسعهای
منوط به رعایت دقیق مالحظات زیستمحیطی خواهد بود.
دانش در فضای مجازی بهرهمند شوند. این حق از جمله شامل احترام به تنوع فرهنگی، زبانی، سنتها و باورهای
مذهبی و مراعات موازین اخالقی در فضای مجازی است. ایجاد هرگونه محدودیت )مانند فیلترینگ، پارازیت،
کاهش سرعت یا قطعی شبکه( بدون مستند قانونی صریح ممنوع است.
ماده 40 -هرگونه بازرسی و تفتیش بدنی باید با رعایت قوانین، احترام الزم و با استفاده از روشها و ابزار غیر
اهانتآمیز و غیر آزاردهنده انجام شود.همچنین آزمایشها و اقداماتپزشکی اجباری بدون مجوز قانونی ممنوع
است.
اده 43 -شهروندان از حق تشکیل، عضویت و فعالیت در احزاب، جمعیتها، انجمنهای اجتماعی، فرهنگی، علمی،
سیاسی و صنفی و سازمانهای مردمنهاد، با رعایت قانون، برخوردارند. هیچکس را نمیتوان از شرکت در آنها منع
کرد یا به شرکت در یکی از آنها مجبور ساخت. عضویت یا عدم عضویت نباید موجب سلب یا محدودیت حقوق
شهروندی یا موجب تبعیض ناروا شود.
ماده 44 -حق شهروندان است که در قالب اتحادیهها، انجمنها و نظامهای صنفی در سیاستگذاریها،
تصمیمگیریها و اجرای قانون مشارکت مؤثر داشته باشند.
ماده 45 -فعالیتهای مدنی در حوزههای حقوق شهروندی حق هر شهروند است. سازمانهای مردمنهاد باید حق
دسترسی به اطالعات و دادگاه صالح را برای دادخواهی در مورد نقض حقوق شهروندی داشته باشند.
ماده 46 -حق شهروندان است که آزادانه و با رعایت قانون نسبت به تشکیل اجتماعات و راهپیماییها و شرکت در
آنها اقدام کنند و از بیطرفی دستگاههای مسئول و حفاظت از امنیت اجتماعات برخوردار شوند.
ماده 77 -حق شهروندان است که آزادانه و بدون تبعیض و با رعایت قانون، شغلی را که به آن تمایل دارند انتخاب
نمایند و به آن اشتغال داشته باشند. هیچکس نمیتواند به دالیل قومیتی، مذهبی، جنسیتی و یا اختالفنظر در
گرایشهای سیاسی و یا اجتماعی این حق را از شهروندان سلب کند.
ماده 80 -حق شهروندان است که از بهداشت محیطی و کاری سالم و ایمن و تدابیر ضروری برای پیشگیری از
آسیبهای جسمی و روحی در محیطهای کار بهرهمند باشند.
ماده 82 -بهکارگیری، ارتقا و اعطای امتیازات به کارکنان باید مبتنی بر تخصص، شایستگی و توانمندیهای متناسب
با شغل باشد و رویکردهای سلیقهای، جناحی و تبعیضآمیز و استفاده از روشهای ناقض حریم خصوصی در فرایند
گزینش ممنوع است
ماده 83 -حق زنان است که از فرصتهای شغلی مناسب و حقوق و مزایای برابر با مردان در قبال کار برابر، برخوردار
شوند.
ماده 84 -اشتغال اجباری کودکان به کار ممنوع است. موارد استثنا که در جهت منافع و مصالح آنان باشد صرفاً به
حکم قانون مجاز میباشد.
ماده 89 -حق همه شهروندان به ویژه زنان است که به امکانات ورزشی و آموزشی و تفریحات سالم، دسترسی داشته
باشند و بتوانند با حفظ فرهنگ اسالمی – ایرانی در عرصههای ورزشی ملی و جهانی حضور یابند.
ماده 96 -تنوع و تفاوتهای فرهنگی مردم ایران بهعنوان بخشی از میراث فرهنگی در چارچوب هویت ملی مورد
احترام است.
ماده 97 -شهروندان فارغ از تفاوتهای قومی و مذهبی از حق ارتباطات بین فرهنگی برخوردارند.
ماده 98 -دولت مکلف به حفظ و حراست از میراث تمدنی و فرهنگی و حفظ آثار، بناها و یادبودهای تاریخی
صرفنظر از تعلق آنها به گروههای مختلف فرهنگی است.
ماده 99 -شهروندان حقدارند از امکانات الزم برای مشارکت در حیات فرهنگی خود و همراهی با دیگر شهروندان
ازجمله در تأسیس تشکلها، انجمنها، برپایی آیینهای دینی و قومی و آداب و رسوم فرهنگی با رعایت قوانین
برخوردار باشند.
ماده 100 -فعاالن عرصههای هنری حق دارند در فضای غیرانحصاری آزادانه فعالیت کنند. دولت موظف است تدابیر
الزم برای جلب مشارکت رقابتی بخش خصوصی در مراحل تولید و عرضه آثار هنری را فراهم کند.
ماده 101 -شهروندان از حق یادگیری و استفاده و تدریس زبان و گویش محلی خود برخوردارند.
ماده 102 -شهروندان در انتخاب نوع پوشش خود متناسب با عرف و فرهنگ اجتماعی و در چارچوب موازین قانونی
آزاد هستند.
ماده 103 -حق همه شهروندان به ویژه زنان است که ضمن برخورداری از مشارکت و حضور در فضاها و مراکز
عمومی، تشکلها و سازمانهای اجتماعی، فرهنگی و هنری مخصوص خود را تشکیل دهند.
اده 105 -همه استادان و دانشجویان حق بهرهمندی از مزایای آموزشی و پژوهشی ازجمله ارتقا را دارند. اعطای
تسهیالت و حمایتهای علمی ازجمله فرصت مطالعاتی، بورسیه و غیره صرفاً باید بر اساس توانمندیهای علمی،
شایستگی، فارغ از گرایشهای جناحی و حزبی و مانند اینها باشد.
ماده 106 -جوامع علمی، حوزوی و دانشگاهی از آزادی و استقالل علمی برخوردارند، استادان، طالب و دانشجویان در
اظهارنظر آزادند و آنها را نمیتوان بهصرف داشتن یا ابراز عقیده در محیطهای علمی مورد تعرض و موأخذه قرار
داد یا از تدریس و تحصیل محروم کرد. اساتید و دانشجویان حق دارند نسبت به تأسیس تشکلهای صنفی،
سیاسی، اجتماعی، علمی و غیره و فعالیت در آنها اقدام کنند.
اده 110 -هیچکس حق ندارد موجب شکلگیری تنفرهای قومی، مذهبی و سیاسی در ذهن کودکان شود یا خشونت
نسبت به یک نژاد یا مذهب خاص را از طریق آموزش یا تربیت یا رسانههای جمعی در ذهن کودکان ایجاد کند.
ماده 111 -توانخواهان باید بهتناسب توانایی از فرصت و امکان تحصیل و کسب مهارت برخوردار باشند و معلولیت
نباید موجب محرومیت از حق تحصیل دانش و مهارتهای شغلی شود.
ماده 113 -هر شهروند حق بهرهمندی از محیطزیست سالم، پاک و عاری از انواع آلودگی، ازجمله آلودگی هوا، آب و
آلودگیهای ناشی از امواج و تشعشعات مضر و آگاهی از میزان و تبعات آالیندههای محیطزیست را دارد.
دستگاههای اجرایی برای کاهش آالیندههای زیستمحیطی بهویژه در شهرهای بزرگ تدابیر الزم را اتخاذ
میکنند.
ماده 114 -هرگونه اقدام بهمنظور توسعه زیربنایی و صنعتی مانند احداث سدها و راهها و صنایع استخراجی،
پتروشیمی یا هستهای و مانند آن باید پس از ارزیابی تأثیرات زیستمحیطی انجام شود. اجرای طرحهای توسعهای
منوط به رعایت دقیق مالحظات زیستمحیطی خواهد بود.
اشتراک و ارسال مطلب به:
فیس بوک
تویتر
گوگل