مینجیق

حدود ده پانزده سالی است که نماد بوزقورد بین بخشی از جریان هویت گرا خواهان پیدا کرده است. من قبل از آن نه نماد را دیده بودم و نه افسانه بوزقورد را شنیده بودم.  همان طوری که قبلا گفتم من وقتی 5-6 ساله بودم خانمی از قلب قره داغ از من مراقبت می کردم. من با داستان هایی که او می گفت بزرگ شده ام.  حدود 50-60 داستان غیر تکراری از قلب قره داغ به من گفت. هر روز یک داستان جدید! در هیچ کدام از آنها به یاد ندارم که  نامی از "بوز قورد" آورده شده باشد. اصلا حال و هوای داستان های او با حال و هوای این افسانه بوز قورد بسیار بسیار متفاوت بود. یک مورد از آن داستان ها را اینجا قبلا نقل کرده ام. پیام داستان های او مفاهیمی نظیر وفاداری، نشان دادن ابتکار عمل برای حل مشکلات،  جلو رفتن با زمان و درجا نزدن در حسرت های گذشته و نظیر آن بود. حال و هوای افسانه بوزقورد کاملا متفاوت از این داستان ها (و چه بسا متضاد با آنها) است.

من فکر می کنم این داستان های آذربایجان برای بزرگ کردن بچه های امروزی در دنیای مدرن هم آموزه های ارزشمند دارند. خیلی از کارتون های والت دیسنی که تنها 60-50 سال پیش ساخته شده اند نسبت به این داستان های چند صد ساله در مورد حقوق زنان بسی واپسگرایانه تر هستند.  همین داستان ساده، به دختران می آموزد که اگر حتی تنها و تنها هم بمانند باز ارزشمند هستند و باید قدر خود را بدانند. این در حالی است که در جوامع پست مدرن امروزی دختران نوجوان عجیب خواهان توجه دیگران به هر قیمتی می شوند و فکر می کنند ارزش آنها در همین توجه هست!

داستان هایی که پرستار من در کودکی می گفت به درد زندگی امروزی می خورد اما فکر نکنم افسانه بوزقورد دردی از ما در این زمانه دوا کند! حال و هوای آن به همان 1500 سال پیش می خورد.

  اگر هم این افسانه زمانی در میان ترکان قداست داشت سده هاست که دست کم در آذربایجان و زنجان ما به فراموشی سپرده شده است.  جا به جا در سرزمین های ما  مجسمه قوچ به جا مانده از 500-600 سال پیش می بینید. قبلا هم پیشنهاد کردم که قوچ نمادبسیار خوبی برای جذب توریست هست و بهتر است عروسک ها و مجسمه قوچ برای عرضه به گردشگر طراحی و تهیه شود. اما من تا به حال مجسمه گرگ از این دوره  در آذربایجان ندیده ام! مجسمه گرگ (که نماد رم هست) مرا به یاد ایتالیا می اندازد نه یاد آذربایجان. در نام گذاری ها هم همین طور. در قدیم، "قوچ علی" نام نسبتا مرسومی در آذربایجان بوده است اما تا به حال نشنیده ام اسم کسی در آذربایجان "قورد" داشته باشد!

ماشالله-اجدادمان عملگرا بودند. وقتی اقتصادشان بر پایه دامداری و گله داری بود طبیعی بود "قوچ" که هدایتگر و عامل تکثیر گله بود ارج وقرب داشته باشد. طبیعی بود مجسمه  قوچ را بسازند و ارج نهند، نه مجسمه گرگ که گله را می درد!

در داستان هایی که در کودکی می شنیدم حیواناتی که نقش آفرین بودند عبارت بودند از "جیران"،"مارال"، "اصلان =شیر"،  اسب (مخصوصا قیر آت و بوز آت)  مار، انواع و اقسام حیوانات اهلی، انواع و اقسام حیوانات افسانه ای.

دقت کرده ام در نقش های قالی هم  همین حیوانات ظاهر می شوند. حتی در قالی  های  نقش "شکار گاه تبریز" که پر از حیوانات هست   نشانی از بوز قورد نیست.

در زندگی روزمره در آذربایجان، پدر های بسیاری دخترانشان را به منظور تحبیب، "جیران" یا "مارال" خطاب می کنند اما نشنیده ام کسی پسرش را گرگ خطاب کند! ( دخترش را هم که به طریق اولی گرگ خطاب نمی کند!)

خلاصه این که  نماد "بوزقورد" دست کم برای من نمادی ناآشنا و نامانوس که هیچ نمی توانم با آن ارتباط برقرار کنم.

ظاهرا اخیرا حمله به این نماد توسط  نهادهای رسمی شدت گرفته است. عده ای آن را مخالف اسلام می دانند. عده ای آن را نماد نژادپرستی می شمارند.

به هر حال آن دسته از جوانان که به این نماد علاقه نشان می دهند عموما نه مخالف اسلام هستند و نه کاری به مفاهیم نژادپرستی دارند.  از روی پیروی از مد شاید به این نماد  توجه نشان دهند.

اما از روی نگرانی به این جوانان که  برای پیروی از  مد به سراغ این نماد می روند توصیه می کنم چنین نکنند. هزینه و خطر آن بسیار هست.  اگر به شما به خاطر این نماد انگ ضد اسلام بودن یا انگ نژادپرستی بزنند آینده تان بر باد می رود!

ظاهرا  چند گروه تند رو و به واقع نژادپرست در برخی  کشورهای ترک نشین هستند که این نماد را برگزیده اند. اگر این نماد را برگزینید و   اونها  یک کار خشن نادرست انجام دهند،  عده ای شما را هم مقصر خواهند دانست!  در حالی که  ربطی بین ما و اونها وجود ندارد. 

همان طوری که قبلا نوشته ام استفاده از نماد های نامانوس باعث می شود نخبگانی مثل پزشک ها، کارآفرین ها، مهندس ها، بازاری ها، معلم ها  و استادان دانشگاه همشهری و همزبان خودتان از شما دوری کنند. خودتان کلاهتان را قاضی کنید ببینید دوستی پزشک و کارآفرین و معلم ها ی شهر خودتان برای شما ارزشمند تر هست یا دوستی یک گروه عجیب و غریب تند رو در یک کشور غریب!؟

فردا برای کار پیدا کردن و صد تا چیز دیگه  به دوستی  و حمایت همین  همشهری ها نیاز خواهید داشت. واقعا نمی ارزد به خاطر این نماد نامانوس، این قبیل همشهری ها را از خود برانید.

پدران عملگرا و عاقل و منطقی  ما نماد قوچ را که سازگار با اقتصاد و هویت دامداری شان بود برگزیدند. ما هم نمادی برگزینیم که به درد زندگی امروز ما بخورد نه آن که برایمان دردسر درست کند. کم دردسر داریم که  بخواهیم بوزقورد را از اعماق تاریخ فراموش شده بیرون بکشیم و  دردسری بزرگتر برای خود بسازیم؟!

نماد گرگ هم برای 1500 سال پیش که ترکان هنوز اسلام نیاورده بودند و قبایل همسایه می ریختند و غارت می کردند و  دختران را به کنیزی می گرفتند نماد خوبی بود.  باعث دمیدن حس سلحشوری و اتحاد در هنگام دفاع می شد! اما به درد امروز ما با شرایط اجتماعی امروزی نمی خورد. در واقع چند صد سال است که دیگر به درد ما نمی خورد!

شاید همان تراختور برای امروز نماد بهتری باشد. نمادی از تلفیق صنعت و کشاورزی مدرن هست. خوب هم جا افتاده. گروه های تند رو در کشورهای دور دست هم آن را انتخاب نکرده اند که برایمان دردسر ساز شود.